Antik Çağdan Geleceğe Para

Dünyanın en etkili icadı hangisidir? Veya sorumu şöyle sorayım, hangi icat dünya tarihinde bir çığır açmış ve tüm icatları tetiklemiştir? -Elektriğin icadı? Yahut tekerliğin icadı?
İnsanlık tarihi boyunca çok çeşitli icatların olduğunu ve bazılarının insanlığa etkisinin diğerlerinden daha fazla olduğunu biliyoruz. Peki yazımın başında sorduğum gibi en etkilisi hangisidir? Cevaplar elbette çok değişken olacak ama bence en etkilisi paradır.

Bugün hayatımızın her mahallinde yer alan ve üzerinde pek düşünmediğimiz para, insanlığın ilerlemesinde çok mühim bir basamak noktasını teşkil ediyor. Aklıma ilk ‘ticaretin kolaylaşması’ argümanı gelse de olaya daha farklı bir açıdan bakmak istiyorum ben.
Önce şunu soralım, para nedir? Para, para dediğimiz her şeydir. Bugün nasıl hepimizin cebindeki demirlerin ve banknotların para olduğuna iman ediyorsak dün, altın ve gümüşün ve fîtarihinde deniz kabuklarının para olduğuna iman ediyorduk. Burada önemli olan nokta şu, insanların ortak olarak bir cisme ‘para’ diyerek inanması.

İnanmak deyince neden bahsediyorum? Şöyle ki, insanlar gün boyu çalıştıktan sonra kazanacakları madenin emeklerinin karşılığı olduğuna kâni olurlar. Normalde yenilir, yutulur bir şey değildir altın, gümüş yahut şimdiki demir paralar ama insanlar bu madenlere bir değer atfederler. Bu değer madenleri para yapar. İnsanlar bu değere inanır ve bu değer için çalışırlar.

Az buçuk anlatmaya paranın felsefesini tarihiyle beraber anlatan güzel bir kitabı sizlerle tanıştırmak istiyorum: Antik Çağdan Geleceğe Para

Yeni bitirdiğim bir kitap,Antik Çağdan Geleceğe Para. Yukarıda bahsetmeye çalıştığım paranın felsefesi üzerine eğilmesi ise bence en mühim noktası kitabın.

Dursun Ali Yaz'ın kaleme aldığı bu kitap paranın tarihiyle beraber ufak bir insanlık tarihini de anlatıyor. Ki zaten paranın tarihini anlamak için insanlık tarihini, insanlık tarihini anlamak için para tarihini anlamak gerek. Böyle bir bütünlük sağladığından kitabın okunması hem kolay hem de eğlenceli hale geliyor.

Kitabın kapağı ile ilk sayfası arasında yer alan ekte insanlık tarihini özetleyen bir tablo mevcut. Büyük resme odaklanmamızı istiyor yazarımız. Bunun dışında kitap; Paradan önce, Trampa Para, Mal Para ,Tartı Para, Madeni Para, Kağıt Para, Sanal Para ve Paradan Sonra bölümlerinden müteşekkil.

Kitap, parayla beraber parayla alakadar olan deyimleri, atasözlerini ve de açıklıyor ve hatta bazı kelimelerin etimolojisini de sizlerle paylaşıyor.

İngilizce’de ‘ücret’ anlamına gelen salary ile İtalyanca, İspanyolca ve Portekizce dillerindeki salario sözcüğünün ‘tuz’ anlamına gelmesi trampa dönemindeki kıymetiyle ilgilidir.
sayfa — 49

Kitap belirtildiği gibi popüler tarih kategorisinden. Doğal olarak da eksik ve hatalı kısımları da mevcut. Buradaki hatalı kısımların kaynağı para tarihi değil. Yazarın para tarihiyle anlatmaya çalıştığı mini insanlık tarihi.

Yazarımızın düştüğü en büyük hata, hilâfetin dinî bir kurum olduğunu sanması. Hilâfet dinî değil siyasî bir kurumdur. Aynı zamanda hassas bir konudur. Halife Harun Reşid’e müsrif(!) demekten ziyade bu konulara hiç girmeseydi daha iyi ederdi.

Kitabın ilerleyen kısımlarında ise ufak bir Osmanlı tarihi veren yazarımız çok kalıplaşmış bir şekilde padişahlardan bir tek Fâtih Sultan Mehmed’in çok iyi olduğu hissiyatını veriyor. Bâyezid’i yobaz, diğer padişahları ‘iş bilmezlerdi’ manasında eleştiriyor. Üstüne bir de Fâtih’in hiç savaş kaybetmediğini iddia ediyor.
Padişahlardan bazılarını daha çok sevebilirsiniz ama bu diğerlerini yermeniz mânâsına gelmez. Elbette her padişah iyi yönetememiştir ama bu para tarihinde tartışılacak bir konu değildir. Hele hele kitapta Osmanlıların Türklerden nefret ettiğini söylemek gibi gerçek dışı ithamlarda bulunmak kitabın değerini düşürmekten başka bir işe yaramamıştır.
Kezâ kitapta Fâtih’i öven yazarımızın kardeş katlini yerip bu kuralın Fâtih’in koydurttuğunu söylememesi ise abesle iştigaldir, hakikatleri istediği yerden görmektir.

Hâsılı, yazarımız popüler tarih yapıyor ve bunu yaparken de eksik bildiği konular hakkında hüküm veriyor. Çok genel para tarihi konusunda fena olmasa da önemli konularda eksiği olan bir kitap. Okumanızı tavsiye ederim.